Algemene daling medicatiegebruik bij kinderen, maar waarschuwingssignalen blijven 

Het medicatiegebruik bij kinderen en jongeren onder de 18 jaar is de afgelopen tien jaar gedaald. Toch zitten bepaalde geneesmiddelen zoals maagzuurremmers, ADHD-medicatie en antidepressiva bij minderjarigen in de lift. ​ Dat blijkt uit een nieuwe studie van CM Gezondheidsfonds.  

De studiedienst van CM Gezondheidsfonds onderzocht de facturatiegegevens van terugbetaalde geneesmiddelen bij CM-leden tussen 0 en 18 jaar van 2013 tot en met 2023. Daaruit blijkt dat het medicatiegebruik bij kinderen en jongeren over het algemeen daalt: in 2023 werd bij 57 procent van de jonge CM-leden minstens één geneesmiddel terugbetaald, in 2013 was dit nog bij 62 procent van de kinderen. Ook de uitgaven van de ziekteverzekering aan geneesmiddelen kende een daling: tussen 2013 en 2023 daalden de uitgaven met 8 procent. 

De top vijf meest gebruikte terugbetaalde geneesmiddelenklassen blijft per leeftijdscategorie onveranderd ten opzichte van 2013, behalve bij de adolescenten. Zij namen in 2023 opmerkelijk meer maagzuurremmers dan tien jaar geleden. ​ 

De grootste daling is te vinden bij de antibiotica, meer bepaald bij amoxicilline en amoxicilline met clavulaanzuur, vaak gebruikt bij luchtweginfecties. In deze categorieën daalt het aantal gebruikers respectievelijk met 16 procent en 45 procent ten opzichte van 2013. Het gebruik van flucloxacilline daarentegen, een antibioticum dat wordt gebruikt bij huidinfecties, stijgt met 66 procent. Ondanks de algemene daling ligt het antibioticagebruik in België nog steeds hoger dan het Europese gemiddelde. ‘Het blijft belangrijk om zorgverleners en patiënten grondig te informeren over de risico’s van antibioticaresistentie. We hopen dat de verschillende communicatiecampagnes die hierrond al zijn gevoerd, met regelmaat herhaald worden zodat we kunnen blijven sensibiliseren’, zegt Van Gorp. 

ADHD-medicatie en antidepressiva 

Geneesmiddelen voor het zenuwstelsel, zoals ADHD-medicatie en antidepressiva, zorgen in de periode 2013 – 2023 voor de meest verontrustende stijging. Voor ADHD-medicatie stijgt het aantal gebruikers tussen 2013 en 2023 met 31,5 procent. Het gebruik van antidepressiva nam toe met 43 procent. Dat het gebruik van ADHD-medicatie sterk in de lift zit, toonde eerder CM-onderzoek al aan (Sholokhova, 2024^)1. ‘Het gebruik van deze geneesmiddelen is niet zonder risico’, zegt Luc Van Gorp. ‘Psychologische begeleiding is een belangrijke eerste stap in de behandeling van bijvoorbeeld ADHD en depressies, maar toch zien we dat het gebruik van deze medicatie alsmaar stijgt en vaak ook niet gepaard gaat met psychotherapie. Nochtans gaat het gebruik van ADHD-medicatie vaak gepaard met ernstige bijwerkingen zoals verminderde eetlust, angst en verdriet. We moeten er in eerste instantie voor zorgen dat het aanbod en de toegang van psychologische zorg verder wordt uitgebreid zodat we onnodig medicatiegebruik kunnen vermijden.’ Daarnaast is er ook nood aan duidelijke richtlijnen en multidisciplinaire samenwerking, zodat kinderen en jongeren die een medicamenteuze behandeling krijgen voor psychische stoornissen dit op een veilige en gecontroleerde manier kunnen doen. 

Maagzuurremmers 

Vooral bij adolescenten merken de onderzoekers een stijging in het gebruik van maagzuurremmers. Het gaat hier om de protonpompinhibitoren (PPI). Bij adolescenten stijgt het gebruik van 2,8 procent in 2013 naar 3,9 procent in 2023. Hoewel dit soort geneesmiddelen vaak goed te verdragen zijn, hebben ze bijwerkingen zoals hoofdpijn en een verhoogde kans op een reboundeffect, waarbij de symptomen terugkomen wanneer je geen medicatie meer neemt. Er zijn ook aanwijzingen dat langdurig gebruik van protonpompinhibitoren schadelijk is voor bijvoorbeeld de nieren en het beendergestel. ​ 

Bij jonge kinderen merkten de onderzoekers een off-label-gebruik voor deze geneesmiddelencategorie op. Protonpompinhibitoren worden bij zuigelingen vaak voorgeschreven in de strijd tegen reflux, hoewel ze niet goedgekeurd zijn voor gebruik bij kinderen jonger dan één jaar. Het aantal zuigelingen dat protonpompinhibitoren kreeg voorgeschreven, steeg van 2,7 procent in 2013 naar 3,1 procent in 2023. ​ ‘Dankzij de maximumquota voor maagzuurremmers die nu zijn ingevoerd door het RIZIV, kan overconsumptie hopelijk vermeden worden’, zegt Luc Van Gorp. 

Anticonceptie 

Een andere opvallende daling is te vinden bij de orale anticonceptie, al blijft het wel de meest gebruikte geneesmiddelencategorie bij adolescenten. Het totaal aantal gebruikers daalde met 16 procent in vergelijking met 2013. Gelijktijdig is er een toename waar te nemen in het aantal vrouwen onder de 18 jaar die kiezen voor een hormoonspiraal: in 2013 vroegen 52 CM-leden hiervoor een terugbetaling aan, in 2023 al 483. 

Naast deze ontwikkelingen op het gebied van anticonceptiekeuzes blijven de behoeften op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg van jongeren een cruciale kwestie die bijzondere aandacht verdient. 

‘We vragen politici om inspanningen te blijven doen om de toegang tot psychologische zorg te verbeteren’, zegt Luc Van Gorp. ‘Vanaf 1 februari 2024 kunnen jongeren jonger dan 24 jaar goedkoper terecht in de eerstelijns psychologische zorg, maar het huidige budget is ontoereikend om in alle behoeften te voorzien. We vragen daarom dat het aanbod wordt versterkt zodat er kan worden ingespeeld op alle hulpvragen kan kinderen en adolescenten.’ 

Het volledige onderzoek verscheen in Gezondheid & Samenleving, het magazine van de CM-studiedienst. Met dank aan Jocelijn Stokx, Kris Van haecht en Rose-Marie Ntahonganyira.  

¹Sholokhova, S. (2024). Medicamenteuze behandeling van ADHD in België. Gezondheid & Samenleving ​