Rerum Novarum: Niet zwijgen, maar zorgen

Deze speech werd uitgesproken op de Rerum Novarumviering op donderdag 29 mei 2025 in de Plantentuin van Meise.

Beste vrienden, beste aanwezigen,

Vandaag staan we hier samen om Rerum Novarum te herdenken. Wat in 1891 begon als een radicale oproep van paus Leo XIII blijft tot op vandaag het moreel kompas voor iedereen die strijdt voor sociale rechtvaardigheid. De naamkeuze van de nieuwe paus voor Leo XIV is alvast een hoopvol signaal.

Deze Rerum Novarum-feestdag is geen nostalgische herdenking van een tekst uit het verleden. Het is een vernieuwde oproep tot radicaal sociaal engagement vandaag.

Leo XII keek in 1891 naar het lijden van gewone mensen. Hij zag uitgeputte arbeiders, gezinnen die nauwelijks rondkwamen, winst die boven waardigheid stond. Zijn boodschap was helder: een rechtvaardige samenleving moet gebouwd zijn op solidariteit.

130 jaar later blijft zijn boodschap brandend actueel. Want laten we eerlijk zijn: de strijd is nog lang niet gestreden. Integendeel. Ook vandaag voelen te veel mensen zichzelf onzichtbaar. Onzeker. Ze staan er alleen voor.

Als voorzitter van CM voel ik me nauw verbonden met de boodschap van Rerum Novarum. Onze organisatie bouwt op dezelfde fundamenten: solidariteit en zorg voor elkaar.

Gezondheid is geen product of privilege. Het is een mensenrecht. Geen mens mag bang zijn om ziek te worden, omdat het hem financieel kan ruïneren. Geen ouders mogen voor de keuze tussen therapie voor hun kind of eten op tafel gezet worden. Toch gebeurt dat vandaag. Hier, bij ons! Dat is onaanvaardbaar.

Rerum Novarum stelde de mens centraal. Niet de winst, niet de macht, maar de waardigheid van de werkende mens, van de kwetsbare mens, van elke mens. Dat idee is vandaag opnieuw revolutionair. In een wereld waar het economisch belang primeert op het ethische, waar het individuele belang het gemeenschappelijke belang verdringt, is solidariteit géén evidentie meer.

Solidariteit in actie – in eigen land

Bij CM staan we midden in die realiteit. We maken het elke dag mee.

We zien mensen die zorg uitstellen, omdat ze het niet kunnen betalen. Mensen met een beperking voelen zich belemmerd door systemen die hen niet erkennen. Gezinnen staan in de kou, soms letterlijk. Ouders raken uitgeput door de continue mantelzorg die ze verlenen. Jongeren met mentale problemen verdwijnen maandenlang op wachtlijsten. De ongelijkheid groeit opnieuw. ​ Mensen worstelen om toegang te krijgen tot zorg. Eenzaamheid en psychische en existentiële kwetsbaarheid nemen verder toe. De mens is steeds meer op zichzelf aangewezen.

We plooien ons op onszelf terug en proberen overeind te blijven. Zingeving zoeken jonge mensen noodgedwongen bij zichzelf. Ze gaan fanatiek sporten of streven naar ongrijpbare schoonheidsidealen. Ze sluiten zich op in een fictieve wereld van sociale media en artificiële intelligentie. Met alle mogelijke gevolgen. Het aantal zelfdodingen bij jonge meisjes en vrouwen blijft toenemen. Het aantal eetstoornissen is zorgwekkend. Het aantal (gedwongen) opnames in de psychiatrie en bijzondere jeugdzorg was nog nooit zo hoog. Door een gebrek aan connectie en solidariteit lopen mensen hopeloos verloren. Het is ieder voor zich.

Ook wie niet werkt is vandaag verdacht. Het mag vooral ook niet te lang blijven duren. Of stel je voor dat je als man of vrouw thuis wil blijven om voor de kinderen te ‘zorgen’. “Dat kan niet langer op kosten van de maatschappij” zegt Vincent Van Quickenborne. Alsof voor kinderen zorgen een kost is voor de samenleving … Het is een investering.

Jongeren kijken met een bang hart naar de haalbaarheid van de combinatie van een gezin met een carrière. Onderzoek van CD&V toont aan dat veel toekomstige jonge ouders vrezen dat ze niet voldoende energie zullen hebben om werk en ouderschap te combineren. Het gevoel tekort te schieten, waardoor ze beiden maar ‘half’ en niets ten gronde kunnen doen. Ze vrezen niet tegelijk én goede vader/moeder én een goede werknemer te kunnen zijn. Maar liefst 60% geeft aan dat het ouderschap carrièrekansen fnuikt. De druk om alles te combineren, verhoogt ook de mentale druk, waarvan we vandaag de gevolgen van zien in de burn-outstatistieken.

Ik vind het een zeer terechte bezorgdheid van CD&V, het legt de vinger op de wonde. We zouden mensen die twijfelen over de haalbaarheid van kinderen en een job alle kansen moeten geven om de combinatie van beiden ook in die cruciale jaren op de carrièreladder mogelijk te maken.

We moeten durven erkennen dat het huidige zorgsysteem, hoe sterk het ook leek, onder een enorme druk staat. Het biedt geen antwoorden meer op de echte noden van vandaag. We moeten de zorg fundamenteel herdenken. Op maat van mens en leven. ​

We ijveren voor een gezondheidszorg die de mens ziet en niet de markt. Voor preventie in plaats van pas tussenkomen als het te laat is. Voor betaalbare zorg. Voor mentaal en existentieel welzijn als volwaardig deel van de zorg. Voor zorg die vertrekt vanuit vertrouwen in plaats van wantrouwen, voor verbinding in plaats van controle. En ja, dat vraagt middelen. Maar vooral: het vraagt MOED om de juiste keuzes te maken. Politieke moed om keuzes te maken in het belang van mensen, niet van aandeelhouders.

Met onze zorgtop Caruna op 22 november 2025 roepen we iedereen op om aan dit nieuw verhaal van zorg en solidariteit mee te schrijven. Een verhaal, waarin zorg en zorgen voor elkaar opnieuw centraal komen te staan.

Geen zorg die draait om budgetlijnen, maar om levenslijnen.

Internationale solidariteit – onze plicht, onze stem

Maar solidariteit stopt niet aan de muren van de ziekenhuizen of aan de landsgrenzen. Zorg is universeel. We mogen niemand in de steek laten, ook niet in conflictgebieden waar menselijkheid verschrompelt. De gebeurtenissen in Gaza raken me diep. Onmenselijk leed speelt zich af voor onze ogen, dag in dag uit. We staren ernaar als konijnen naar een lichtbak.

Wat daar gebeurt is geen natuurverschijnsel, geen vage geopolitieke strijd. Het is een humanitaire catastrofe. Meer dan 55.000 doden. Kinderen, gezinnen, zorgverleners – allen lijden onder een geweld dat elk moreel kompas tart. En wat doet de wereld? Wat doen wij? Veel te weinig. Te stil, te berekend.

In plaats van te kiezen voor dialoog, voor de-escalatie, voor menselijkheid, volgt vergelding en totale vernietiging.

Als CM, als christelijke mutualiteit, als sociale beweging, kunnen en mogen wij niet langer zwijgen. Elke wonde, waar ook ter wereld, verdient onze zorg. Wij roepen op tot vrede, tot toegang tot levensreddende hulpverlening, tot respect voor elk menselijk leven, hoe complex het conflict ook is. ​

Wij eisen een onmiddellijk staakt-het-vuren. Ongehinderde toegang tot humanitaire hulp. En een internationaal recht dat geen dode letter blijft wanneer machtige staten betrokken zijn. Want vrede is niet mogelijk zonder gerechtigheid. En gerechtigheid betekent ook: durven benoemen wie lijdt, wie onderdrukt wordt of het zwijgen wordt opgelegd.

Onze beweging – meer dan ziekenzorg

Onze kracht ligt in VERBINDING. In het luisteren naar mensen die anders leven, anders denken, anders voelen. Dat geldt voor onze samenleving hier in België, maar evengoed voor onze houding tegenover de wereld. Alleen door te luisteren, te begrijpen en te handelen vanuit empathie kunnen we bouwen aan een rechtvaardigere toekomst.

Rerum Novarum was en is een oproep om niet lijdzaam toe te kijken. We moeten durven kiezen: voor een samenleving die echt beschermt in plaats van uitsluit, die ondersteunt in plaats van veroordeelt, die durft investeren in mensen in plaats van te besparen op hun rug.

Als CM gaan we blijven opkomen voor mensen. Luidop durven zeggen wat verkeerd loopt. Bouwen aan systemen die mensen versterken, niet verzwakken. Wij staan niet aan de zijlijn en gaan ons ook niet aan de zijlijn laten zetten. Wij zijn bondgenoten van burgers en overheid. Wij zijn bondgenoten van iedereen die opkomt voor ZORG, voor gelijkheid, voor waardigheid.

Laat ons vandaag opnieuw “ja” zeggen. Dat is de opdracht die Rerum Novarum ons opnieuw geeft. En dat is de opdracht die wij, samen met u, met overtuiging willen en zullen verderzetten!

De principes van Rerum Novarum zijn geen museumstukken. Zij zijn, als we ze ernstig nemen, dynamiet. Wees radicaal in je menselijkheid. Sta op tegen structuren die mensen breken!

Tot slot

Laat Rerum Novarum geen jaarlijkse plechtigheid zijn, maar een dagelijkse opdracht. Laat het geen herinnering zijn, maar een belofte.

Als CM gaan we ons hiervoor radicaal blijven inzetten. Voor een gezondheidszorg die rechtvaardig is. Voor een samenleving die voluit inzet op kwaliteit van leven. Voor een wereld die solidair is met de meest kwetsbaren.

En weet: wij gaan blijven spreken, ook als men ons vraagt te zwijgen. Ook als het moeilijk is. Ook als het politiek ongemakkelijk is. Want zwijgen is, in de ogen van zoveel onrecht, geen optie. En het zal nooit een optie worden.