OPINIE: Behandelen we binnenkort dan ook de burn-out van de Indiase verpleger?

Het aantal buitenlandse artsen is verdubbeld in elf jaar tijd, bleek deze week. Voka West-Vlaanderen liet weten zowel in Mexico als in India op zoek te gaan naar arbeidskrachten, onder meer voor de zorgsector. Tegen 2030 zouden er naar schatting 50.000 arbeidsmigranten nodig zijn in ons land, klonk het. Gisteren bleken er problemen te rijzen met de kwaliteit van het werk van Roemeense tand­artsen in ons land.

Voor mij is iedereen welkom om in ons land te komen werken, in de zorgsector en elders, en een fijne toekomst uit te bouwen. Daar gaat het me niet om. Het is de premisse op basis waarvan we in dit nieuwe migratieverhaal stappen, die me stoort. Die is fundamenteel fout en kortzichtig. Als we het systeem van de zorg niet fundamenteel herdenken, is dit slechts een tijdelijke oplossing.

Het zal niet lang duren tot we de eerste langdurig werklozen van Mexicaanse en Indiase origine kennen, uitgeput door de job. Volgens ons onderzoek is de helft van de langdurig zieken van mening dat hun werk deels verantwoordelijk is voor hun uitval. Niet weinigen onder hen waren in de zorgsector aan de slag.

Die sector is niet al te populair voor wie een job zoekt. We vinden geen jongeren meer die in de zorg aan de slag willen. De inschrijvingscijfers voor zorgopleidingen dalen jaar na jaar. We moeten het probleem niet oplossen door die werkkrachten elders te gaan zoeken, maar door het werk op zich te herdenken. Mensen haken massaal af, we kunnen ze niet blijven vervangen.

‘Zorgen voor’ is een gemeenschapsgebeuren. Als het DNA van de zorg niet vertrekt vanuit de samenleving waarin er wordt gewoond of gewerkt, dan zijn we fout bezig. Hetzelfde geldt voor het DNA van de leerkracht of de kinderverzorger. Er is zoiets als sociaal weefsel. Wie je wil inschakelen in dat weefsel, moet verweven zijn met de omgeving. Die verwevenheid kan trouwens evengoed bestaan bij iemand met buitenlandse roots. Maar het model dat denkt dat we mensen als stoplappen kunnen inzetten om gaten in ons systeem te dichten, deugt niet.

Ook het artsenberoep op zich moeten we herdenken. We slagen er langzaamaan in om het beroep van huisarts te herwaarderen. Het is een volwaardige studierichting, geen ‘restkeuze’ voor al wie niet wil specialiseren, zoals het vroeger werd gezien. Maar we zijn er nog niet. Hoeveel artsen kiezen nog voor een carrière als geriater? In principe verzekeren de artsenquota dat er genoeg artsen zijn. Maar de artsen die er zijn, zijn helaas niet evenredig verdeeld over de behoeften van de bevolking. We verliezen bijvoorbeeld een flink aantal artsen aan louter esthetische chirurgie, en bepaalde tandartsen focussen zich op de constructie van het perfect uitziende gebit. Daardoor ontstaan er elders wachtlijsten, bij specialismen die minder populair of lucratief zijn. En hoeveel tijd ‘verspillen’ artsen niet aan het schrijven van attesten, het zetten van vaccinaties enzovoort? We moeten het debat over wat de échte kerntaken voor een arts zijn, blijven voeren. Zo kunnen we het aantal arbeidsuren van onze artsen zo nuttig mogelijk invullen, in plaats van ‘werktijd’ te kopen van buitenlandse artsen.

Bovenal hebben we een nieuw samenlevingsmodel nodig. Er zijn 500.000 langdurig zieken. Het moet heus wel lukken om een aantal mensen te reactiveren voor een job in de zorg. Maar dan moeten die zorgjobs worden gevaloriseerd en getemporiseerd. We moeten niet méér mensen aan de band zetten omdat die sneller gaat draaien, maar we moeten de band vertragen. Het lijkt wel alsof we niets uit onze immigratiegeschiedenis hebben geleerd.

Luc Van Gorp, voorzitter CM Gezondheidsfonds

(Eerder verschenen in De Standaard)