OPINIE: Debat levenseinde - Als we verder doen zoals vandaag, stevenen we af op een zorgcrash

De talloze reacties - de een al wat vriendelijker dan de andere - op mijn interview in Het Nieuwsblad over de uitdagingen van de vergrijzing tonen duidelijk aan dat we een gevoeligesnaar geraakt hebben.

Heel wat mensen - ook ouderen en medewerkers van woonzorgcentra - juichen toe dat we eindelijk het debat over kwaliteit van leven durven te voeren. Sommigen hebben de boodschap minder goed begrepen en beschuldigen mij van "onzeglijk cynisme" of ander onfraais. Wie het interview grondig gelezen heeft of de moeite genomen heeft om de CM-studie over het gezondheidsprofiel van onze ouderen door te nemen, zal heel goed begrijpen dat het tegendeel waar is. Hoe komt het toch dat we zo verkrampt blijven reageren als we durven te benoemen dat we levenskwaliteit (zinvol leven) verkiezen boven levenskwantiteit (lang leven)?

Want of we ze nu onder ogen willen zien of niet, de feiten zijn wat ze zijn. Tegen 2050 zal het aantal 80-plussers in ons land verdubbelen van ongeveer 650.000 vandaag naar bijna 1,3 miljoen. Vandaag al lijden vier op de vijf Belgen ouder dan 65 jaar aan minstens één chronische aandoening, zoals hart- en vaatziekten, trombose of diabetes. Kwetsbare ouderen hebben systematisch slechtere gezondheidsindicatoren. Ook alleen wonen blijkt een risicofactor voor de gezondheid. Dit staat allemaal te lezen in een CM-studie die begin deze week verscheen.

Kwaliteit

De zorgvraag zal de komende jaren alleen maar toenemen. Als we blijven verder doen zoals we vandaag bezig zijn, stevenen we af op een regelrechte zorgcrash. We kunnen deze alleen voorkomen als we kiezen voor een radicaal andere aanpak, vanuit een gezonde samenleving die kwaliteit van leven vooropstelt in plaats van kwantiteit.

Daarmee gooi ik allerminst een steen naar de honderdduizenden zorgverstrekkers die vandaag, vaak in moeilijke omstandigheden, het beste van zichzelf geven. Zij zijn bijzonder goed in wat ze moeten doen: zorg verstrekken. Neen, we moeten als samenleving ook in eigen boezem durven te kijken. Kunnen we het blijven verantwoorden om alle verantwoordelijkheid in de schoenen van de professionele zorgverstrekkers te schuiven? Als er iets mankeert, dan moet een arts het repareren. Als het niet meer te repareren valt, dan moeten thuisverpleegkundigen of medewerkers van woon-zorgcentra maar in de bres springen.

Tal van zorgverstrekkers geven allang aan dat het op deze manier niet verder kan. Er zijn simpelweg niet genoeg professionele handen meer om alle zorg te verstrekken. En als samenleving creëren we te weinig ruimte om zelf zorg te dragen voor diegenen die ons het meest dierbaar zijn.

Zware behandeling

Dit brengt ons bij het debat over levenskwaliteit. Heel wat mensen, ook de ouderen die de afgelopen dagen in reportages om hun mening werd gevraagd, zijn er niet op gebrand om zolang mogelijk te leven. Als ouderen ernstig ziek zijn, willen ze lang niet altijd nog een laatste zware behandeling ondergaan die hun leven met enkele dagen tot weken zal verlengen. Ze willen kwaliteitsvol leven. En dit kan betekenen dat ze op zo'n moment liever thuis willen zijn, omringd door familie en vrienden, dan in een ziekenhuis.

Want kwaliteit van leven ervaren, gaat om meer dan alleen kunnen rekenen op een uitstekende gezondheidszorg. Het heeft ook te maken met zin-ervaring, zich verbonden weten met een netwerk van mensen, zich geen zorgen hoeven te maken over huisvesting of de ondersteuning die nodig is op de oude dag, in een buurt wonen waar het fijn is om te leven...

We moeten onze samenleving op zo'n manier inrichten dat mensen zolang mogelijk kwaliteitsvol kunnen leven. Uiteraard betekent dit dat we moeten investeren in de gezondheid en de zorg voor ouderen, maar het is veel meer dan dat.

We moeten ook het kader creëren waarin mensen mantelzorg kunnen bieden, we moeten inzetten op zorgzame buurten, we hebben nood aan een sterk middenveld dat zinvolle activiteiten kan opzetten, we moeten ervoor zorgen dat ouderen een plek hebben waar ze graag wonen en we moeten extra inspanningen leveren voor hen die kwetsbaar zijn.

Kortom, we moeten de samenleving bouwen waarin ouderen maximaal de kans krijgen om kwaliteit van leven te ervaren. Pas dan kunnen ze ook gefundeerd en oprecht oordelen hoe zij de laatste fase van hun leven zelf willen invullen en wat waardig leven voor hen inhoudt. Als we ook voor ouderen de voorwaarden creëren om een betekenisvol leven te ervaren, ben ik ervan overtuigd dat veel minder ouderen zullen aangeven dat ze levensmoe zijn.

Hoe delicaat ook, we moeten het debat over kwaliteit van leven, ook bij het levenseinde, durven aan te gaan. Liever vandaag dan morgen.

Luc Van Gorp

Dit opiniestuk verscheen in De Morgen.