OPINIE: Zorgpremie wordt misbruikt als een extra belasting, in plaats van een middel om zorg overeind te houden

'Samen werken aan een warm en welvarend Vlaanderen’ was de titel van het Vlaams Regeerakkoord van een jaar geleden, met als doel 'van Vlaanderen een nog betere plek maken om te wonen, te werken en te leven.' Dat er gewerkt zal kunnen worden, daarover mist de recente Septemberverklaring geenszins ambitie.

Maar met welke kwaliteit van leven, daar stel ik me vragen over. Als er gewerkt wordt dat de stukken ervan af vliegen, dan heeft dat zijn impact op gezinnen en op het sociale weefsel. Ouders die veel en hard werken, hebben ondersteuning nodig in hun gezin. Oudere werknemers moeten zoeken naar manieren om hun eigen ouder wordende ouders te ondersteunen om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen. Je kan niet én fulltime mantelzorger én werknemer van de maand zijn. En wat met mensen die economisch niet of niet meer productief zijn? Ouderen, mensen met een handicap of een ongeneeslijke ziekte? Tellen zij nog mee?

De aangekondigde stijging van de zorgpremie ​ kwam met de belofte van meer en betere zorg, maar de concrete maatregelen die woensdag werden aangekondigd, tonen het tegendeel.

Het extra via de zorgpremie opgehaalde budget zal niet naar extra zorg in de Vlaamse sociale bescherming gaan. Die is er nochtans gekomen om zorg betaalbaar, bereikbaar en beschikbaar te maken. Terwijl er nu wordt gevraagd om meer bij te dragen, maar we minder in de plaats krijgen. De zorgpremie wordt misbruikt als een extra belasting, in plaats van een middel om zorg overeind te houden in een tijd waar we net meer zorg nodig hebben.

Meer vraag naar zorg

Het is een open deur: de vraag naar zorg stijgt, zowel bij jongeren als bij ouderen. De vergrijzingsgolf, die in Vlaanderen bovendien meer uitgesproken is dan in de rest van het land, is nog niet eens op zijn hoogtepunt. Volgens het Planbureau zal tegen 2050 het aantal 65-plussers met een derde toenemen en zal het aantal 80-plussers zelfs verdubbelen.

We weten uit eigen onderzoek van CM Gezondheidsfonds dat mensen ouder worden, maar niet allen in goede gezondheid. Bijna 80 procent van de senioren heeft minstens één chronische ziekte. Ziekenhuisopnames worden korter, waardoor het aantal dagopnames stijgt, met extra druk op de gezinszorg.

Ook het aantal verblijfsdagen op de materniteit daalt, met hetzelfde resultaat. We zien bovendien dat de baby’s van financieel kwetsbare vrouwen vaker terug worden opgenomen, en dat deze moeders ook de weg niet vinden naar pre- en postnatale begeleiding.

De vraag naar gezinszorg zal dus stijgen. Tegelijk wordt er net op die laagdrempelige zorg voor kwetsbare ouderen en gezinnen bespaard. Dat kan niet het antwoord zijn op de uitdagingen waar de zorg voor staat.

De wachtlijsten voor jonge kinderen met ontwikkelingsstoornissen, autisme of andere psychische problemen zijn lang en worden steeds langer, met wachttijden tot meer dan een jaar. De Centra voor Ambulante Revalidatie, die binnen de Vlaamse sociale bescherming voor deze zorg verantwoordelijk zijn, hebben nood aan extra budget.

Langetermijneffecten

De aangekondigde besparingen en uitblijvende nodige investeringen hebben een impact op de levenskwaliteit op korte en lange termijn. Maar de langetermijnvisie ontbreekt vandaag. Inzetten op gezinszorg en begeleiding van kinderen die het moeilijk hebben, brengt nochtans op. Weerbare en veerkrachtige kinderen, in gezinnen met voldoende draagkracht, zullen later minder ondersteuning nodig hebben en méér bijdragen tot de samenleving – ook op de arbeidsmarkt.

Het ligt in de Vlaamse volksaard om naarstig op eigen erf door te ploeteren zonder veel anderen lastig te vallen. Dat model is echter niet houdbaar. We hebben hulp nodig om werken, leven en zorgen te kunnen combineren, zowel informele als professionele zorg. De burn-out pandemie is een teken aan de wand dat de combinatie van zorgtaken en bijdragen aan de welvaart met uithuizige arbeid velen nekt. De uitval is het grootst bij vrouwen tegen pensioenleeftijd, die vaker dan hun mannelijke leeftijdsgenoten zorg voor kleinkinderen combineren met zorg voor hun (hoog)bejaarde ouders.

Geen extra rondje

De bijdragen voor de Vlaamse sociale bescherming stijgen aanzienlijk: 36 euro per persoon, wat het totaal op 100 euro per persoon brengt. Maar daar blijft het niet bij: de dienstencheques werden duurder, verschillende diensten voor thuisverpleging vragen sinds kort remgeld (een eigen bijdrage die patiënten uit eigen zak moeten betalen), en volgens de koepelorganisatie van de woonzorgcentra, die hun subsidies ook zien dalen, zullen woonzorgcentra weinig anders kunnen dan de rusthuisfactuur ook met 30 euro per maand te laten stijgen. En dat terwijl ons pleidooi om de indexering van het zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden – een middel om al die kosten te kunnen blijven betalen – nog steeds geen gehoor vindt.

Dat we samen meer bijleggen in de pot, dat is verdedigbaar. Maar moet er naar analogie met op café niet ook een extra rondje volgen? Meer inleg voor meer en betere zorg, dat klinkt toch logisch?

Deze harde ingrepen in de zorg komen net op een moment dat we fundamenteel aan het nadenken zijn over de plaats van zorg in de samenleving van morgen. Op 22 november organiseren wij daarover onze zorgtop Caruna. We reisden de afgelopen maanden het land af om zoveel mogelijk Vlamingen, Walen en Brusselaars te bevragen naar hun visie op zorg, en deden ook een online bevraging. De uitkomst is glashelder: We kunnen het niet alleen zoals één van de deelnemers aan onze Ronde van België het uitdrukte. We moeten zorg opnieuw centraal stellen in de samenleving en de waardering geven die nodig is, ook financieel.

Dit opiniestuk verscheen eerder op Knack.be