Studie CM: langdurig zieken positief over terug-naar-werk begeleiding 

Wie arbeidsongeschikt is, kan sinds een tweetal jaar beroep doen op een terug-naar-werk-coördinator van de mutualiteit. Die startten hun opdracht in april 2022 binnen de multidisciplinaire teams van de ziekenfondsen die mensen in arbeidsongeschiktheid begeleiden. Bij CM zelf zijn er dat vandaag 37. ​ 

In november 2023, iets meer dan anderhalf jaar nadat de eerste terug-naar-werk coördinatoren aan de slag gingen, bevroeg de studiedienst van CM hoe mensen in arbeidsongeschiktheid de begeleiding bij de terugkeer naar het werk door terug-naar-werk-coördinatoren ervaren. Daarnaast polste de bevraging ook naar hun ervaringen wanneer zij effectief opnieuw gingen werken. ​ 

De leden van CM zijn tevreden over de kwaliteit van hun contacten met een terug-naar-werk-coördinator. 80 procent van de respondenten voelde zich gehoord, 84 procent zei dat het gesprek in goede omstandigheden verliep en 81 procent vond dat er ook voldoende tijd voor dat gesprek was. Daarnaast zegt 52 procent van de respondenten zich geholpen te voelen en 32 procent gaf een neutraal antwoord op deze vraag, vaak omdat ze gewoon nog niet klaar waren om terug aan het werk te gaan. 

‘‘Je gehoord voelen’ lijkt misschien enkel een subjectieve emotie, maar dit resultaat is voor ons heel belangrijk. Het toont dat een terug-naar-werk-coördinator de brug kan zijn naar de wereld van het werk. Hij of zij helpt contacten te leggen met het netwerk van begeleiding dat er is voor wie uitgevallen is en de weg terug zoekt naar de arbeidsmarkt. Die aansluiting vinden, is cruciaal voor een succesvolle terugkeer naar de arbeidsmarkt’, zegt Ingrid Fleurquin, directeur Verplichte Ziekteverzekering van CM Gezondheidsfonds. ​ 

De andere redenen waarom de respondenten zich geholpen voelen door de coördinator, waren het onderzoeken van de resterende mogelijkheden - ‘Wat kan ik wél nog doen?’ - (18 %), de mogelijkheid om in gesprek te gaan met een arbeidsarts (15 %) of met de gewestelijke arbeidsmiddelingsdienst (6%) en het krijgen van emotionele en/of psychologische steun (6%). ​ 

Fleurquin: ‘Deze resultaten suggereren dat de coördinatoren een zeer veelzijdige rol spelen, die niet beperkt is tot het verstrekken van informatie of het heroriënteren. Zij bieden ook een luisterend oor. Dat is essentieel wie overweegt weer aan het werk te gaan.’ 

Eerst genezen 

Een andere belangrijke conclusie uit het onderzoek, is dat terug-naar-werk begeleiding niet te vroeg in het herstelproces mag starten. Van de groep die aangaf niét geholpen te zijn door de terug-naar-werk begeleiding of die een neutraal antwoord gaf, zei 35 procent dat dit kwam omdat ze niet klaar waren om terug aan de slag te gaan, 6 procent gaf aan dat de gezondheidsproblemen te ernstig waren, en 3 procent voelde zich onder druk gezet gezien er te weinig rekening werd gehouden met hun gezondheidstoestand. 

‘We dreigen in het debat rond de langdurig zieken weleens te vergeten dat het om zieke mensen gaat, niet om werklozen’, zegt Fleurquin. ‘Het is belangrijk om mensen tijdig terug naar het werk te begeleiden, maar we moeten dat op een degelijke manier doen. We willen mensen niet zo snel mogelijk terug aan het werk ‘jagen’, maar hun partner zijn in herstel en re-integratie, rekening houdend met hun tempo en noden. Mensen moeten de tijd krijgen om te genezen alvorens ze weer aan het werk gaan. Anders hebben onze inspanningen geen effect.’ 

Wat betreft de effecten van de begeleiding voor degene die er al resultaten van kon zien, zegt 40 procent weer aan het werk te zijn, 13 procent een beter idee te hebben welke richting uit te kunnen qua job en 12 procent de zin te hebben hervonden om aan het werk te gaan. ​ 

Terug aan de slag 

Voor een grote groep van de mensen die uitvallen op het werk, brengt hun terugkeer na ziekte geen radicale verandering in hun werksituatie met zich mee. Bijna de helft van de mensen die terug aan de slag waren op het moment van het onderzoek, deed dat bij dezelfde werkgever, in dezelfde functie, zonder werkaanpassingen (48 procent). 27 procent keerde ook naar de oude werkgever terug, maar met werkaanpassingen. 9 procent ging bij een andere werkgever aan de slag, in een andere functie, 8 procent bij dezelfde werkgever in een andere functie. 

Voor 55 procent van de werknemers die het werk hebben hervat, waren er aanpassingen nodig. Vaak gevraagde aanpassingen of noden zijn o.a. minder werkuren, minder zwaar of stresserend werk, flexibele uren, telewerk en een betere begeleiding door de leidinggevende. 

De meerderheid van de werknemers (63 procent) krijgen de meeste vereiste aanpassingen, 10 procent van de werknemers die het werk hebben hervat, zeiden dat ze de helft van de gevraagde aanpassingen krijgen, 27 procent van hen kon op geen enkele of een minderheid van de gevraagde aanpassingen rekenen. Van degenen die geen van de gevraagde aanpassingen hebben, zegt 20 procent dat ze geen uitleg kregen over de reden waarom dit niet mogelijk was, voor 19 procent lukt het niet in de werkorganisatie, in 16 procent was het niet mogelijk in de specifieke job en 11 procent van de leidinggevenden zag er het nut niet van in. ​ 

Fleurquin: ‘We zien dat een groot deel van de mensen simpelweg terugkeren hun werkgever, maar vaak wel werkaanpassingen nodig hebben als ze opnieuw aan de slag gaan. Dat toont dat werkgevers en arbeidsartsen een beleid moeten hebben over hoe het werk kan worden aangepast. Als mensen zich na ziekte welkom voelen op de werkvloer, gehoord door hun leidinggevende en gesteund door hun collega’s, vergemakkelijkt dat een duurzame terugkeer.’ 

CM bevroeg voor de studie 5.100 leden die minstens 3 maanden en niet langer dan 4 jaar arbeidsongeschikt waren op het moment van de enquête (november 2023), alsook mensen die terug aan het werk gingen na een periode van arbeidsongeschiktheid niet langer dan een jaar voor het invullen van de enquête.  

Enkel de antwoorden van de leden die we aanschreven en die de enquête volledig invulden, werden meegenomen in de analyse. Het gaat om zelf-rapportage.