Wat is het gezondheidsprofiel van onze ouderen? 

Om tot het gezondheidsprofiel van ouderen te komen, maakte de studiedienst van CM gebruik van de data van een miljoen CM-leden ouder dan 65 jaar over de periode van 2016 tot 2022. Dankzij de nieuwe studie kan een profiel worden geschetst van de hedendaagse senior, zoals de gezondheidstoestand, sociale situatie en het type zorg waarvan gebruik wordt gemaakt. Met de daling van het vruchtbaarheidscijfer en de stijging van de levensverwachting (87,9 jaar voor vrouwen en 85,4 jaar voor mannen in 2050) voorspelt het Federaal Planbureau dat het aandeel 65-plussers in België zal stijgen van 19,6 procent in 2022 naar 25,1 procent in 2050. Deze vergrijzing stelt ons voor een grote maatschappelijk uitdagingen en gezondheidsproblemen. ​ 

Vier op vijf senioren heeft minstens één chronische aandoening

Voor de studie werden 22 ziekten gedefinieerd op basis van medicatiegebruik of het gebruik van specifieke gezondheidszorg. 79,2 procent van de senioren heeft ten minste één van de gedefinieerde chronische ziekten. In 2022 zijn de meest voorkomende gezondheidsproblemen bij senioren hart- en vaatziekten. 68,4 procent van de CM-leden gebruikt antihypertensiva of medicijnen voor harttherapie. Op de tweede plaats staan trombosen: 41,2 procent van de 65-plussers gebruikt antitrombotica, gevolgd door diabetes (18 procent), mentale stoornissen (13,2 procent), COPD (9,8 procent), en schildklieraandoeningen (9,2 procent). ​ 

Het risico op overlijden gedurende het jaar is 3,7 procent voor 65-plussers, bij 85-plussers loopt het risico op tot 12 procent. Bij leden met het recht op de Verhoogde Tegemoetkoming (VT), een kwetsbaarheidsindicator gezien het statuut wordt toegekend aan huishoudens met een laag inkomen, is het risico op overlijden dubbel zo hoog: 6,6 procent voor 65-plussers. ​ 

Uit de studie blijkt ook dat senioren dubbel zoveel kans hebben om alleen te wonen in vergelijking met de rest van de populatie. Hierdoor hebben ze minder kans om deel te nemen aan het sociale leven. Naarmate de leeftijd stijgt, stijgt ook de kans om alleen te wonen: 58,1 procent van de 85-plussers woont alleen. Ook vrouwen wonen vaker alleen (40,2 procent), mensen met het recht op de Verhoogde Tegemoetkoming (55,9 procent) en inwoners van Brussel (47,6 procent). 

Zorggebruik stijgt met leeftijd

De studie toont aan dat 93,5 procent van de 65-plussers in 2022 minstens één contact had met de huisarts, meer dan 70 procent van hen had contact met een specialist. Ook hier spelen leeftijd en sociale omstandigheden een rol bij de frequentie van de contacten. In 2022 ging 20,2 procent van de 65-plussers minstens één keer naar de spoedeisende hulp, tegenover 18,6 procent in 2016. Ook hier neemt de frequentie toe naarmate de leeftijd stijgt en er recht is op de verhoogde tegemoetkoming. Zo kwamen 32,6 procent van de 85-plussers in 2022 op spoed terecht in vergelijking met 14,8 procent van de 65- tot 74-jarigen. Bij CM-leden met het VT-statuut komt een hoger percentage leden in contact met de spoeddienst van een ziekenhuis (26,4 procent) in vergelijking met leden zonder VT-statuut (18,1 procent). 

Eén op vijf senioren doet in 2022 beroep op thuisverpleging, een lichte daling sinds 2016 (van 22,3 procent naar 21 procent). Hoewel ook het aantal ziekenhuisopnames afneemt van 21,3 procent in 2016 naar 20 procent in 2022, stijgt het aandeel senioren dat minstens één keer wordt opgenomen in het dagziekenhuis. CM vindt het dan ook belangrijk dat er voldoende aandacht wordt besteed aan goed ontslagmanagement met oog op voldoende en kwaliteitsvolle nazorg. Dat is des te belangrijker bij ouderen die extra kwetsbaar zijn en onvoldoende kunnen rekenen op een ondersteunend netwerk. ​ 

Oud worden in goede gezondheid 

Uit de statistieken van het Federaal Planbureau en Eurostat kunnen we afleiden dat een 65-jarige vrouw gemiddeld 10,2 jaar in slechte gezondheid leeft (voor mannen is dat 7 jaar). Met het stijgend aantal ouderen zal ook het zorggebruik systematisch toenemen. Het is dus noodzakelijk om voorbereid te zijn op de uitgagingen die coördinatie en verderzetting van zorg en ondersteuning met zich meebrengen en tegelijkertijd in te spelen op de groeiende vraag om zo lang mogelijk in de vertrouwde omgeving oud te worden. 

‘De conclusie van onze studie is duidelijk: onze senioren zijn kwetsbaar en niet iedereen wordt oud in goede gezondheid,’ zegt CM-voorzitter Luc Van Gorp. ‘Een kwart van de senioren heeft het VT-statuut, het aantal rechthebbenden op het statuut chronische aandoening neemt toe en een derde van de ouderen woont alleen. De toenemende vergrijzing zet de samenleving voor een grote uitdaging. Daarom moeten we nu al inspelen op de toenemende zorgvragen van de toekomst, voor het te laat is.’ ​ 

Om dat te kunnen bereiken, pleit CM voor investeringen in de eerstelijnszorg, waarbij kwaliteit van leven centraal staat. Daarnaast moet er extra aandacht worden geschonken aan kwetsbare ouderen en mantelzorgers. ‘Mantelzorgers spelen een cruciale rol in de ervaring van levenskwaliteit bij senioren. We moeten de huidige drempels wegwerken door mantelzorgers de nodige ondersteuning te geven, zowel financieel als door voldoende en flexibele verlofstelsels voor mantelzorgers uit te werken.’ CM wil daarbij dat het mantelzorgverlof wordt uitgebreid van zes naar twaalf maanden voltijds en van één tot twee jaar deeltijds, gepaard met een betere vergoeding tijdens de opname van mantelzorgverlof en/of tijdskredieten.